Bądkowo (dawniej: Bancouo, Banthkowo, Bątków)
W powszechnym przekonaniu rok 1239, gdy książę Konrad Mazowiecki zwracał wieś Bancouo Kapitule Katedralnej we Włocławku, uważa się za pierwszą wzmiankę o Bądkowie. Ale już wcześniej, w 1222 r. inny dokument tego władcy wymieniał bliżej nieznanych Bcmdk cum filio Nedano- czyli Będzimira, Bądka i jego syna Nedana- i to od Bądka (Tak uważa m.in. S. Rospond, że Bądkowo to osiedle Bądka) powinniśmy wywodzić nazwę miejscowości. Już w 1312 r. w Bądkowie zbudowano niewielki gotycki kościółek, który w latach 1913-1918 został rozbudowany i znacząco powiększony. Według lustracji poradlnego i rejestru łanów z 1489 roku Banthkowo obejmowało: 23 łany zasiedlone, 5 łanów wolnych oraz 4 łany plebańskie, a we wsi była też karczma. Cała bądkowska parafia posiadała wówczas 73,5 łanu ziemi zagospodarowanej (uprawianej) oraz aż 35 łanów niezasiedlonych czyli deserta, leżących odłogiem. W 1557 roku jako wieś kościelna i własność kapituły włocławskiej wieś płaciła podatki od 29 łanów kmiecych, a we wsi było 8 komorników i 4 rzeźników.
Bardzo bogaty materiał (niestety prawie w całości po łacinie), poczynając od krótkiej wzmianki z 1570 r. o istnieniu kościoła w miejscowości Bątków, aż po szczegółowe opisy stanu zachowania kościoła i pozostałych przykościelnych budowli, wyposażenia kościoła, ilości wsi wchodzących w skład parafii wraz z podaniem wysokości obciążeń, znajduje się w MHDW. 26 października 1612 roku w Urzędzie Grodzkim w Brześciu została przeprowadzona korektura granic pomiędzy wsiami Bądkowo, Słupy, Toporzyszczewo i Wysocino.
O tym jak wielkim utrapieniem dla ów¬czesnych właścicieli dóbr i ich mieszkańców były przemarsze wojsk oraz wynikające stąd świadczenia i poczynione przezeń szkody świadczy dokument z 11 września 1626 roku, wydany w Toruniu przez króla Zygmunta III Wazę. Władca „..kieruje uniwersał do przeło¬żonych wojskowych, żeby na przyszłość nie stacjonowali żołnierzy we wsi kapitulnej włocławskiej Bądkowo, ani nie nakładali na jej ludność żadnych ciężarów, albowiem już dosyć ją zubożyli. ” W rejestrze podymnego z 1634 wieś parafialna Bądkowo posiadała 49 dymów, z których płaciła 73 floreny i 15 groszy podatku. W 1662- było tu tylko 14 dymów. W1674 według rejestru pogłównego części niekościelnej było 2 szlachciców i 147 ludności plebejskiej, natomiast w probostwie był proboszcz i 6 czeladzi.
Po I rozbiorze, w 1775 r. były tu 43 dymy. W 1779 wieś była nadal własnością kapituły włocławskiej i miała 302 mieszkańców, znajdował się w niej wiatrak, kuźnia i karczma. Inwentarz kapituły włocławskiej z 1780 roku rzuca światło nie tylko na liczbę mieszkańców, ale przede wszystkim na wielkość zasiewów: ,,a) folwark- wysiew w ćwiertniach/ wiertłach tor. 405 żyta, 84 pszenicy, 140/2 jęczmienia, 165 owsa, 22 grochu, 7 tatarki, 3 prosa, ‘A rzepiku i 3/3 konopi; wiatrak, kuźnia i karczma, b) wieś- 3 kmieci czynszowych, 14 kmieci zaciężnych, 15 komorników, 9 półwłóczków leżących odłogiem. ”.
Po ostatnim rozbiorze Bądkowo przestało należeć do kapituły włocławskiej, przeszło w ręce prywatne, a wraz z tym zmienił się kolator. Po III rozbiorze król pruski ofiarował dobra Bądków (2776 mórg ) generał- lejtnantowi Fryderykowi Ludwikowi księciu Hohenlohe Ingelfingen. Prawo patronatu tej parafii na początku XIX wieku zna¬lazło się w posiadaniu rodziny Turskich. W 1827 roku Bądkowo dobra bądkowskie obejmowały 1659 mórg, wieś miała 37 domów i 387 mieszkańców. W pierwszej połowie XIX w. właścicielem Bądkowa był Bogumił Konstanty Dzierzbicki herbu Topór. Bądkowo wzmiankowane było w związku z wznowieniem w 1857 roku prac związanych z przekopaniem kanału Bachorze. Na trasie jego przebiegu znalazły się zarówno folwark Bądków o powierzchni 160 mórg należący do Alfonsa Turskiego, jak również probostwo Bądków, liczące 30 mórg il 76 prętów. W 1881 r. dobra Bądkowo (1515 mórg ) należały już do Lucjana Karwata. Około 1884 roku mają¬tek przeszedł w drodze zamiany podobnymi dobrami w Kruszynku w ręce Zdzisława Barthel de Weydenthal. Jego syn Przemysław, kawaler Virtuti Militari, był jednym z wybitniejszych oficerów legionowych i polskiego wojska, zginął w 1919 r. pod Odessą.13 Jerzy był dyplomatą na placówkach w USA, Chi¬nach i Jugosławii. Jadwiga działaczką POW, odznaczoną Virtuti Militari i trzykrotnie Krzy¬żem Walecznych, była matką chrzestną MS „Batory”, zaś Maria prekursorką i współ¬twórczynią polskiego skautingu, działaczką niepodległościową w POW, potem jako sio¬stra Beata nauczycielką u sióstr Urszulanek w Stanisławowie.
Ostatnim dziedzicem majątku był syn Zdzisława- Jan Barthel de Weydenthal, aresztowany za odmowę podpisania volkslisty zginął w obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen, a rodzinie wysiedlonej przez oku¬panta po wojnie nie pozwolono na powrót. Majątek został rozparcelowany w 1945 r. Początkowo w dworku powstał ośrodek zdrowia i dwie klasy szkoły podstawowej. W latach siedemdziesiątych dworek całko¬wicie przebudowano i obecnie mieści się w nim Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Przychodnia Rodzinna”. W dawnych podworskich zabudowaniach już w maju 1945 roku powstała Gminna Spółdzielnia „SCh”, która (obok Spółdzielni Kółek Rolniczych) dzięki rozbudowanej sieci placówek handlowo-usługowych, aż do lat 90-tych była największym gminnym pracodawcą. Na tzw. resztówce zbudowano w 1952 r. nowoczesny Wiejski Ośrodek Kultury, a w jego sąsiedztwie powstało boisko Ludowego Zespołu Sportowego. W1954 roku został oddany do użytku okazały, jak na tamte czasy, budynek szkoły podstawowej, obok którego w 2002 r. pobudowano najpierw salę gimnastyczną, w 2009 r. budynek gimnazjum im. Władysława Stanisława Reymonta, a w tym roku oddano do użytku nowoczesne boisko wielofunkcyjne. Bardzo ważną z punktu widzenia lokalnej społeczności i prowadzonej na tere¬nie gminy aktywności gospodarczej spełnia Bank Spółdzielczy, który jest kontynuatorem powstałej jeszcze w 1925 r. Kasy Stefczyka.
źródło: Józef Nowakowski "Opowieść o jej dawnych i obecnych mieszkańcach oraz o mało znanych miejscach i wydarzeniach" 2018
